گیاه شناسی

آقطی سیاه (انگور کولی) (Elderberry)

آقطی سیاه که خمان کبیر نیز نامیده می‌شود درختچه‌ای است که ارتفاع آن در نواحی مساعد به ۱۰ متر می‌رسد‌. این درختچه معمولاً در کنار جاده‌ها و حاشیه جنگل‌ها و در نواحی مرطوب و سایه‌دار می‌روید‌. برگ‌های آن سبز رنگ‌، بیضوی‌، دندانه‌دار‌، مرکب از ۵-۷ برگچه می‌باشد اگر برگ‌ها شکسته و مالش داده شود بوی بدی از آن متصاعد می‌شود‌. گل‌های آن سفید و خوشه‌ای است که در اواخر بهار ظاهر می‌شود‌. میوه آقطی سیاه گوشتی‌، ریز مانند انگور و به رنگ آبی سیر می‌باشد‌. قسمت مورد استفاده این درختچه گل‌، برگ و پوست داخلی ساقه آن است‌. آقطی سیاه در ایران در نواحی آذربایجان و همدان می‌روید‌.   ترکیبات شیمیائی پوست این درختچه و برگ آن درای موادی مانند ساو بوسین Sambucine سامبو نیگرین Sambunigerine‌، کولین‌، سیکوتین Cicutine و مقدار کمی نیترات پتاسیم می‌باشد‌. ‌در گل‌های آن الدرین Elderine و مقدار کمی اسانس وجود دارد. میوه آقطی سیاه درای کریزان تمین Chrysanthemin‌، مواد قندی‌، اسانس‌، صمغ‌، اسید والزیانیک و اسید استیک می‌باشد.   خواص داروئی ۱. آقطی سیاه از نظر طب قدیم ایران سرد و خشک است‌. پوست ثانوی (‌داخلی‌) ساقه و ریشه آن از نظر طبی مؤثرترین قسمت‌های این گیاه است‌. ۲. در درمان رماتسم و درد مفاصل مؤثر است. ۳. ادرارآور است. ۴. ملین و ضد یبوست می‌باشد و بهترین دارو برای رفع یبوست در افراد سالخورده و کسانی است که انقباضات روده بزرگ در آنها ضعیف شده است‌. 5. دم‌کرده برگ‌های خشک شده آن در رفع اسهال مؤثر است‌. 6. برای از بین بردن خارش بدن‌، پوست ساقه آن را در روغن بجوشانید و سپس آن را روصاف کرده و بگذارید سرد شود‌. این غن را روی قسمت‌هائی که خارش دارد بزنید‌. 7. دم‌کرده گل‌های خشک شده آقطی سیاه درمان‌کننده گریپ‌، سرما‌خوردگی‌، بیماری‌های دستگاه تنفسی و نقرس می‌باشد‌. 8. جوشانده گل‌های خشک شده این گیاه برای معالجه برونشیت و ذات‌الجنب مفید است‌. 9. بخور گل‌های آقطی سیاه برای درمان بیماری‌های سل مفید بوده و اخلاط چسبناک را از گلو خارج می‌سازد‌. 10. بیماری‌های کلیه و مجاری ادرار را درمان می‌کند‌. 11. سنگ کلیه را خارج می‌سازد‌. 12. شیرمادران شیرده را زیاد می‌کند‌. 13. در درمان بیماری‌های صرع مفید است‌. 14. جوشانده گل‌های خشک شده آقطی سیاه را به‌صورت کمپرس روی زخم‌های اگزما بگذارید اثر مطلوب خواهد داشت‌. . برای از بین بردن ورم چشم می‌توان چشم را با جوشانده گل‌های این گیاه شستشو داد. 15. جوشانده برک این درخت آفت درختان و سبزیجات را از بین می‌برد‌.   مضرات استفاده زیاد از آقطی سیاه ممکن است باعث تهوع و همچنین ورم روده‌ها شود‌. آقطی سیاه سرد است و بنابراین افراد سرد‌مزاج حتماً باید آن را با عسل بخورند‌.